Σουφισμός
[περισσότερα εδώ]
Ο σουφισμός είναι ο εσωτερικός κλάδος του Ισλάμ. Δυο είναι οι κύριες υποθέσεις για την προέλευση του όρου αυτού. Σύμφωνα με την πρώτη προέρχεται από την ελληνική λέξη σοφός και σημαίνει ότι οι σούφι, που είναι μυημένοι στον σουφισμό, επιδιώκουν την σοφία σαν ένα μέσον για την επίτευξη της πνευματικής απελευθέρωσης. Σύμφωνα με την δεύτερη άποψη προέρχεται από την αραβική λέξη σουφ που σημαίνει μαλλί, γιατί οι πρώτοι σούφι φορούσαν ένα μάλλινο ένδυμα όπως και οι χριστιανοί ερημίτες. Οι σούφι μπορεί να ανήκουν σε κάποια από τις σχολές του Μωαμεθανισμού, δηλαδή μπορεί να είναι σουννίτες ή σιίτες, αλλά μπορεί να μην ανήκουν και σε καμιά από αυτές. Οι σουννίτες λένε πως ο ίδιος ο Μωάμεθ ήταν σούφι καθώς και οι πρώτοι τέσσερις χαλίφες, ενώ οι σιίτες πιστεύουν πως σούφι ήταν τόσο ο Μωάμεθ, όσο και ο γαμπρός του ο Αλή.
Οι σούφι δέχονται τις αλήθειες που υπάρχουν σε όλες τις θρησκείες και ο σουφισμός έχει βαθιά επηρεαστεί από τον γνωστικισμό και την ινδουιστική σχολή Ανβαϊτά Βεντάντα. Κάποιοι σχολιαστές ισχυρίζονται ότι ο σουφισμός γεννήθηκε στην Περσία από τους ζωροαστριστές που έκρυψαν έτσι την θρησκεία τους με έναν ισλαμικό μανδύα. Ο Spencer Triminshan στο βιβλίο του The Sufi Orders of Islam (Τα Σουφικά Τάγματα του Ισλάμ) γράφει ότι σούφι είναι όποιος πιστεύει ότι μπορεί να έχει μια άμεση εμπειρία του Θεού και που κάνει έναν πνευματικό αγώνα γι’ αυτόν τον σκοπό. Πράγματι σκοπός των σούφι είναι η αντίληψη του Πραγματικού (αλ-χακ), όπως αποκαλούν την Θεότητα και ο σουφισμός είναι η μέθοδος για την προσέγγιση της αληθινής Πραγματικότητας (αλ-χακίκα). Για να το πετύχουν αυτό βαδίζουν την ατραπό (ταρίκα).
Από τον 8ο μ.Χ. αιώνα οι σούφι συγκεντρώνονταν σε ομάδες γύρω από έναν πνευματικό αρχηγό, τον σεΐχη. Από τον 10ο αιώνα άρχισαν να δημιουργούνται τα πρώτα σουφικά τάγματα. Πιστεύεται ότι το πρώτο από αυτά ήταν το τάγμα των Καρραμίγια, που ιδρύθηκε από τον Μουχαμμάντ ιμπν Καρράμ το 869 μ.Χ. Οι Καρραμίγια ζούσαν στα χανάκα που ήταν κάτι ανάμεσα σε μοναστήρια και πανδοχεία για τους περιπλανώμενους σούφι. Τέτοια χανάκα υπήρχαν σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ασίας. Τα πιο σπουδαία σουφικά τάγματα ήταν (1) των Κουμπραμίγια που ιδρύθηκε από τον Νάιμ αντ-ντιν Κούμπρα· (2) των Γιασαβίγια του Αχμάντ αλ-Γιασάβι· (3) των Μαουλαβίγια που ιδρύθηκε από τον Πέρση Τζαλάλ αντ-ντιν Μαουλανά ή Μεβλανά, ο οποίος έδρασε στο Ικόνιο και αποκαλούνταν Ρουμί· (4) των Νακσαμπαντίγια του Μπαχά αντ-ντιν αν-Νακσαμπαντί· (5) Τσιστίγια που ίδρυσε ο Μού-ιν αντ-ντιν Χασάν Τσίστι στην Ινδία· (6) των Σουχραβαρντίγια, ένα άλλο τάγμα που ιδρύθηκε από τον Πέρση μυστικιστή ας-Σουχραβαρντί.
Τα στάδια της ατραπού (ταρίκα) των σούφι είναι: (α) Μεταστροφή ή μετάνοια που συχνά είναι αποτέλεσμα κάποιας μυστικιστικής εμπειρίας ή οράματος. Δεν είναι αποτέλεσμα προσωπικής πρωτοβουλίας ή προσπάθειας. Σχετικά με αυτό οι σούφι συχνά αναφέρονται στα λόγια της μεγάλης μυστικίστριας Ράμπια: «Κάποιος είπε στην Ράμπια, “Έχω κάνει πολλές αμαρτίες, αν μεταμεληθώ και στραφώ προς τον Θεό, θα στρέψει την χάρη Του προς εμένα;” “Όχι” του αποκρίθηκε, “αλλά αν στραφεί προς εσένα, τότε θα στραφείς προς Εκείνον”». (β) Εγκράτεια. Ο δάσκαλος Χουβίτζρι λέει πως όταν ένας αρχάριος συνδέεται με τους σούφι τον υποβάλλουν σε πνευματική πειθαρχία τριών ετών. Τον πρώτο χρόνο αφοσιώνεται στην υπηρεσία των ανθρώπων, τον δεύτερο στην υπηρεσία του Θεού και τον τρίτο στην παρατήρηση της ίδιας του της καρδιάς. (γ) Απάρνηση όλων των εγκοσμίων. (δ) Φτώχεια. Ο σούφι πρέπει να ζει σαν φτωχός (φακίρ) και ζητιάνος (ντερβίς). Η αληθινή φτώχεια δεν είναι μόνο η έλλειψη πλούτου, αλλά και η έλλειψη επιθυμίας για πλούτο. (ε) Υπομονή. Η υπομονή είναι μεγάλη αρετή για τους σούφι. Η βιασύνη και η ανυπομονησία στην ατραπό είναι γνωρίσματα του εγώ (ναφς) και η υπομονή είναι γνώρισμα της ψυχής. (στ) Εμπιστοσύνη στον Θεό. «Ας είναι η καρδιά σου πάντα μαζί Του», λέει ο Σακίκ αλ-Μπαλχ, «και μην την αφήνεις να αποτραβηχτεί από Αυτόν ούτε και για μια στιγμή». (ζ) Ικανοποίηση. Η ικανοποίηση είναι αποτέλεσμα της ανάμνησης (ντικρ ή ζικρ), γιατί μέσω της ανάμνησης της Πραγματικότητας απομακρύνεται η λήθη και φθάνουμε στην αλήθεια. «Το πρώτο στάδιο του ντικρ», λέει ένας δάσκαλος των σούφι, «είναι να ξεχνάει κανείς το εγώ και το τελευταίο είναι η απουσία του λάτρη στην πράξη της λατρείας, δίχως συνείδηση της λατρείας». Τι κάνει ένας σούφι: (1) Ασκείται στον διαλογισμό, (2) δεν απομακρύνεται από τον Θεό, (3) καλλιεργεί την αγάπη, (4) νιώθει δέος μπροστά στο μυστήριο του Θεού, (5) είναι σταθερός στην προσδοκία του, (6) έχει ένθερμο ζήλο, (7) οικειοποιείται τις αρετές της ψυχής, (8) διαθέτει αταραξία, (9) επιδίδεται στην ενατένιση, η οποία οδηγεί τέλος στην (10) βεβαιότητα.
Γκρέμισε το σπίτι σου
και με το θησαυρό που είναι κρυμμένος σε αυτό,
θα είσαι σε θέση να κτίσεις χιλιάδες σπίτια.
Ο θησαυρός είναι κάτω από αυτό,
δεν υπάρχει άλλος τρόπος.
Μη διστάζεις να το γκρεμίσιεις, μην καθυστερείς.
- Τζλαλουντίν Ρουμί
O σουφισμός έχει χαρακτηριστεί σαν η επιστήμη των καταστάσεων του κατώτερου εαυτού (του εγώ) και του τρόπου εξαγνισμού αυτού του εαυτού από τα αξιόμεμπτα χαρακτηριστικά του, ενώ παράλληλα τον στολίζει με αυτό που είναι αξιέπαινο, είτε η διαδικασία αυτή καθαρίζει και εξαγνίζει ή όχι την καρδιά με τον καιρό ανταμείβεται με την εσωτερική γνώση του Θεού. Αυτό μπορεί να μεταδοθεί με όρους δυο βασικών νόμων, ενός εξωτερικού νόμου που αφορά τις πράξεις και ενός εσωτερικού νόμου που αφορά την ανθρώπινη καρδιά. Ο εξωτερικός νόμος αποτελείται από κανόνες που σχετίζονται με την λατρεία, τις συναλλαγές, τον γάμο, τους δικαστικούς κανόνες. Ο εσωτερικός νόμος αποτελείται από κανόνες σχετικά με την μετάνοια για τις αμαρτίες, τον εξαγνισμό των κατώτερων ιδιοτήτων και των άσχημων στοιχείων του χαρακτήρα και τον στολισμό με αρετές και καλά χαρακτηριστικά.
Νεο-Σουφισμός και "Παγκόσμιος Σουφισμός" είναι όροι που χρησιμοποιούνται για να υποδηλώσουν μορφές Σουφισμού που δεν απαιτούν εμμονή στη Σαρία ή στην μουσουλμανική πίστη. Οι όροι δεν γίνονται πάντα αποδεκτοί από εκείνους στους οποίους αποδίδονται. Το κίνημα του Παγκόσμιου Σουφισμού που ιδρύθηκε από τον Χαζράτ Ιναγιάτ Χαν διδάσκει την ουσιαστική ενότητα όλων των πίστεων και αποδέχεται μέλη από κάθε πίστη. Ο Αναπροσανατολισμένος Σουφισμός είναι ένα παρακλάδι του Δυτικού Σουφισμού του Χαν που επηρεάστηκε από τον συγκριτιστή δάσκαλο Μαχέρ Μπάμπα.