Ινδική Σοφία
Ο Ινδουισμός είναι ένα θρησκευτικό και πολιτισμικό σύστημα της Ινδίας που ακολουθείται από ένα περίπου δισεκατομμύριο οπαδούς, κυρίως στην Ινδία, αλλά και από μεγάλους πληθυσμούς σε πολλές άλλες χώρες. Αποκαλούμενος και Σανατάνα Ντάρμα, «αιώνια θρησκεία», ο Ινδουισμός είναι η πιο αρχαία θρησκεία του κόσμου και περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα φιλοσοφιών από τον πλουραλιστικό θεϊσμό, ως τον απόλυτο μονισμό. Είναι μια οικογένεια μυριάδων πίστεων με τέσσερις κύριους κλάδους: Σαϊβισμός, Βαϊσναβισμός, Σακτισμός και Μπραχμανισμός που σχετίζονται με τον Σίβα, τον Βίσνου, την κοσμική δύναμη Σάκτι και τον Μπράχμα, τον δημιουργό του κόσμου αντίστοιχα. Αυτές οι τέσσερις περιλαμβάνουν πολλές πίστεις που καθεμιά τους είναι και ξεχωριστή θρησκεία. Εντούτοις μοιράζονται μια μεγάλη πολιτισμική και πνευματική κληρονομιά – το κάρμα, τον ντάρμα (θείο νόμο), τη μετενσάρκωση, πολλές θεότητες, την παράδοση του "γκουρού και μαθητή" και την πίστη στις Βέντα ως αυθεντικές γραφές.
Όλοι οι πολιτισμοί του αρχαίου κόσμου μιλάνε για μια μυθική Χρυσή Εποχή βαθιάς εσωτερικής επίγνωσης και απλής εξωτερικής ζωής στην οποία οι άνθρωποι ζούσαν μαζί με τους θεούς. Αυτόν τον μύθο τον βρίσκουμε παντού από τους κλασικούς Λατίνους και Έλληνες συγγραφείς ως τη μυθική κληρονομιά της Αιγύπτου, ως την Περσία και την Ινδία, ακόμη και στους πολιτισμούς των Ινδιάνων της Αμερικής. Αν και μπορεί να μην πιστεύουμε ότι μια τέτοια εποχή υπήρξε κάποτε ή ότι δεν θα μπορύσε να υπάρξει, αυτό αντικατοπτρίζει απλώ΄το μέτρο της δικής μας απόστασης από αυτήν, τη δική μας έλλειψη κατανόησης του παρελθόντος και του μέλλοντος και συνεπώς του παρόντος. Εδώ προσπαθούμε να αφυπνίσουμε αυτήν ακριβώς την έφεση για μια πνευματική ανθρωπότητα, μια κοινωνία που θα έχει ως θεμέλιό της και πάλι την ανώτερη γνώση. – David Frawley, Wisdom of the Ancient Seers.
Αιώνες πριν, από το γόνιμο έδαφος του Ινδουισμού ξεπήδησαν διάφορες άλλες θρησκείες. Ανάμεσα σε αυτές είναι ο Τζαϊνισμός, ο Βουδισμός και ο Σιχισμός, που αναδύθηκαν ως τελείως ξεχωριστές θρησκείες αποσυνδεμένες από τον Ινδουισμό, ενώ μοιράζονταν πολλές φιλοσοφικές αντιλήψεις και πολιτισμικές αξίες με τη μητρική θρησκεία. Αν και η προέλευση του όρου «ινδουισμός» είναι αμφισβητήσιμη, η επικρατούσα γνώμη είναι ότι ο όρος ινδουιστής (hindu) χρησιμοποιόταν από τους Πέρσες όταν αναφέρονταν στους λαούς που ζούσαν στην Κοιλάδα του Ινδού ποταμού από το 500 π.Χ. Οι Ινδοί σχολιαστές επίσης επισημαίνουν την εμφάνιση του σχετικού όρου Sindhu στους αρχαίους ύμνους της Ριγκ Βέντα. Ο Janaki Abhiseki γράφει (βλέπε Religion as Knowledge: The Hindu Concept, p. 1): «Ενώ σήμερα η λέξη Hindu υπονοεί μια ιδιαίτερη πίστη και κουλτούρα, στους αρχαίους καιρούς χρησιμοποιόταν για να περιγράψει εκείνους που ζούσαν σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Γύρω στο 500 π.Χ. βρίσκουμε ότι οι Πέρσες αναφέρονταν στους “Hapta Hindu”. Αυτός ο όρος αποδιδόταν στην περιοχή της βορειοδυτικής Ινδίας και το Παντζάμπ. Η Ριγκ Βέντα χρησιμοποιεί τον όρο Sapta Sindhu στον ενικό ή στον πληθυντικό τουλάχιστον 200 φορές. Sindhu είναι ο ποταμός Ινδός και hapta ή sapta σημαίνει επτά. Ο Πανίνι, ο μεγάλος γραμματικός της σασνσκριτικής γλώσσας, χρησιμοποιεί επίσης τη λέξη Sindhu για να ορίσει τη χώρα ή την περιοχή αυτή. Ενώ οι Πέρσες αντικατάστησαν το “h” με το “s” στη λέξη sindhu, οι Έλληνες αφαίρεσαν εντελώς το “h” και πρόφεραν τη λέξη, «Ινδοί». Ο Ινδός ποταμός λοιπόν προήλθε από τη ελληνική λέξη «Ινδοί».
Ο Χρυσός Ναός στη Νότια Ινδία.
Ινδουιστικές γραφές
Οι ινδουιστικές γραφές διαιρούνται σε δυο κατηγορίες: Σρούτι (Śruti), "αυτό που έχει ακούσει κάποιος" (δηλαδή αποκάλυψη) και Σμρίτι (Smriti), αυτό που έχει θυμηθεί κανείς (δηλαδή παράδοση, αλλά όχι αποκάλυψη). Οι τέσσερις Βέντα που συνιστούν την πρώτη κατηγορία, θεωρούνται ιερές γραφές από όλους τους Ινδουιστές. Τα μετα-βεντικά κείμενα αποτελούν τη δεύτερη κατηγορία. Το Μαχαμπαράτα και το Ραμαγιάνα είναι αξιοσημείωτα έπη που θεωρούνται ως γραφές από πολλές σχολές. Ένα ενδιάμεσο είδος ανάμεσα στα θρησκευτικά έπη και στις Ουπανισάντ (φιλοσοφικά κείμενα των Βέντα) είναι η Μπάγκαβαντ Γκιτά που θεωρείται από όλους σχεδόν τους Ινδουιστές σήμερα σαν αποκαλυοπτική γραφή. Τυπικά τα ινδουιστικά κείμενα φαίνεται να επιδέχονται πολλά επίπεδα ερμηνείας, δηλαδή την προφανή ή επιφανειακή, τη λεπτοφυή και την υπερνοητική ερμηνεία. Συνεπώς υπάρχουν πολλά επίπεδα κατανόησης, πράγμα που σημαίνει ότι η αλήθεια των κειμένων μπορεί γίνεται ανυτιληπτή ανάλογα με την πνευματική ανάπτυξη του μελετητή.
Ο Ινδουισμός μέσα στους αιώνες
Η πρώτη ένδειξη για προϊστορική θρησκεία στην Ινδία ανάγεται στη τελευταία νεολιθική εποχή, στην πρώτη περίοδο των Χαράππα (5500-2600 π.Χ). Οι πίστεις και οι πρακτικές της προκλασικής εποχής (1500-500 π.Χ.) ορίζονται ως ιστορική βεντική θρησκεία. Η αρχαιότερη Βέντα είναι η Ριγκ Βέντα. Οι Βέντα επικεντρώνονται στη λατρεία των θεοτήτων, όπως του Ίντρα, του Βάρουνα, του Αγκνί και στην τελετή Σόμα. Οι θυσίες στο πυρ που αποκαλούνται γιάγκνια (yajna) εκτελούνται με την εκφώνηση βεντικών ύμνων (μάντραμ) που ψάλλονται, αλλά δεν υπάρχουν ναοί ή είδωλα.
Στον 9ο και 8ο αιώνα μ.Χ. έλαβε χώρα η συγγραφή των πρώτων φιλοσοφικών πραγματειών, των Ουπανισάντ. Οι Ουπανισάντ (Upanishad) αποτελούν τη θεωρητική βάση του κλασικού Ινδουισμού και είναι γνωστές σαν Βεντάντα (άκρα των Βέντα). Οι παλιότερες Ουπανισάντ αντιτίθενται έντονα στα θρησκευτικά τυπικά. Οι διάφορες μονιστικές θεωρίες των Ουπανισάντ γράφηκαν σε ένα θεϊστικό πλαίσιο που πρόσφερε η πιο ιερή γραφή των Ινδουιστών, η Μπάγκαβαντ Γκιτά.
Τα μεγαλύτερα σανσκριτικά έπη, Ραμαγιάνα και Μαχαμπαράτα, συντάχθηκαν σε μια μακρά περίοδο κατά τη διάρκεια των τελευταίων αιώνων π.Χ. και στους πρώτους μ.Χ. αιώνες. Περιέχουν μυθολογικές ιστορίες γύρω από κυβερνήτες και πολέμους της αρχαίας Ινδίας και περιέχουν διάσπαρτα διάφορες θρησκευτικές και φιλοσοφικές πραγματείες. Τελευταία έρχονται τα Πουρανά που περιγράφουν την κοσμογονία και ανθρωπογονία, αφηγούνται ιστορίες για θεούς και θεές, για τις σχέσεις τους με ανθρώπους και για τις μάχες τους ενάντια σε δαίμονες.
Η αστικοποίηση της Ινδίας στον 7ο και 6ο π.Χ. αιώνα οδήγησε στην εμφάνιση νέων ασκητικών κινημάτων που προκαλούσαν την ορθοδοξία της τυπολατρείας. Ο Μαχαβίρα (549-477 περίπου), που διέδωσε τον Τζαϊνισμό και ο Βούδας (563-483 περίπου), ιδρυτής του Βουδισμού ήταν οι πιο γνωστές φυσιογνωμίες αυτού του κινήματος. Οι πνευματικοί αυτοί ηγέτες έδιναν έμφαση στην ιδέα του κύκλου γέννησης και θανάτου (πολλές επαναναλαμβανόμενες μετεσναρκώσεις), στην ιδέα του σαμσάρα (κόσμος της πλάνης) και στην ιδέα της πνευματικής απελευθέρωσης. Σπουδαίοι σχολιαστές, όπως ο Ραντακρίσναν, ο Όλντεμπεργκ και ο Νόυμαν πιστεύουν ότι ο βουδιστικός κανόνας έχει επηρεστεί από τις Ουπανισάντ.
Στους πρώτους μ.Χ. αιώνες κωδικοποιήιθηκαν οι διάφορες σχολές της ινδουιστικής φιλοσοφίας, ανάμεσα στις οποίες είναι: Σάμκια, Γιόγκα, Νιάγια, Βαϊσεσίκα, Πούρβα Μιμάμσα και Βεντάντα. Η περίοδος ανάμεσα στον 5ο και 9ο αιώνα ήταν μια λαμπρή εποχή για την ανάπτυξη της φιλοσοφίας, καθώς οι ινδουιστικές και βουδιστικές φιλοσοφίες άκμαζαν πλάι-πλάι. Από αυτές τις διάφορες σχολές σκέψης αναδύθηκε η μη δυαδιστική Αντβαϊτά Βεντάντα που άσκησε τη μεγαλύτερη επιρροή και αποτελεί σήμερα την σημαντικότερη φιλοσοφική σχολή της Ινδίας.
