Σ
| Σανκαρατσάρια |
| Σελήνη |
| Συνείδηση |
| Σούφι |
Ο σρι Σανκαρατσάρια (788-820 μ.Χ.), ή απλώς Σανκάρα, γεννήθηκε στο Καλάντι, μια κωμόπολη στο κρατίδιο Κεράλα της Ινδίας στην οικογένεια Ναμπουντίρι. Έχασε νωρίς τον πατέρα του, αλλά καθώς ήταν επιμελής μαθητής ολοκλήρωσε με επιτυχία τις σπουδές του στους Βέντα που είναι οι ιερές γραφές των Ινδών και στα Σανσκριτικά. Υπάρχει ένας σχετικός θρύλος για το πώς ο νεαρός Σανκάρα έγινε σανιάσι, δηλαδή αναχωρητής. Πολλές φορές είχε εκφράσει στην μητέρα του την επιθυμία να βαδίσει το πνευματικό μονοπάτι και να εγκαταλείψει την κοσμική ζωή, αλλά εκείνη δεν ήθελε να τον αποχωριστεί και πάντα το απέτρεπε. Μια ημέρα που είχαν πάει για το ιερό λουτρό – όπως το συνηθίζουν οι Ινδοί – στον ποταμό Περιγιάρ, ένας κροκόδειλος άρπαξε το πόδι του νέου που κολυμπούσε αμέριμνα. Η μητέρα του τρόμαξε, αλλά δεν μπορούσε να κάνει τίποτε. Τότε ο Σανκαρατσάρια της φώναξε: «Άφησέ με να γίνω σανιάσι και θα επικαλεστώ τον Σίβα να με σώσει». Η μητέρα του συμφώνησε αμέσως προκειμένου να σώσει την ζωή του γιου της και ο θεός Σίβα έκανε το θαύμα του. Ο κροκόδειλος άφησε το πόδι του παιδιού και έφυγε μακριά.
Ο Σανκάρα έγινε έτσι σανιάσι με την συναίνεση της μητέρας του και έφυγε από το Καλάντι για να βρει έναν ικανό γκουρού. Ταξίδεψε βόρεια ως τον ποταμό Ναρμάντα όπου και βρήκε τον δάσκαλο Γκοβινταμπάντα, που ήταν μαθητής του περίφημου Γκαουνταπάντα, ο οποίος είχε γράψει το πασίγνωστο σχόλιο (Καρίκα) στην Μαντούκια Ουπανισάντ. Όταν τελείωσε την μαθητεία του ο δάσκαλός του τον έστειλε στο Μπεναρές για να διδάξει τον αγνό και απλό ινδουισμό του Αντβαϊτά Βεντάντα.
Αν και ήταν 16 χρονών όταν έφθασε στο Μπεναρές, ήταν βαθύς γνώστης της ινδουιστικής παράδοσης και ήξερε καλά τις δοξασίες όλων των φιλοσοφικών σχολών της Ινδίας και ιδιαίτερα του Αντβαϊτά Βεντάντα που ήταν η μόνη φιλοσοφική σχολή που πρέσβευε τον μονισμό, δηλαδή ότι στην πραγματικότητα υπάρχει μόνο μια υπέρτατη Οντότητα, το Μπράχμαν, και ότι ο αληθινός Εαυτός του ανθρώπου είναι ταυτόσημος με το Μπράχμαν. Στο Μπεναρές άρχισε να διδάσκει τις δοξασίες του Βεντάντα και σύντομα απέκτησε έναν κύκλο μαθητών. Κατά την διάρκεια της παραμονής του εκεί έγραψε και τα σχόλια πάνω στην Μπάγκαβαντ Γκιτά, στο Μπραχμασούτρα και στις Ουπανισάντ.
Όπως στο ονείρεμα ο κόσμος που είναι μέσα στον Εαυτό φαίνεται σαν να είναι εξωτερικός, έτσι και στην κατάσταση εγρήγορσης αυτός ο κόσμος είναι μέσα, αν και φαίνεται ότι είναι εξωτερικός. – Σρι Σανκαρατσάρια, Η Ατραπός της Αυτογνωσίας.
Δεν έμεινε όμως για πολύ στο Μπεναρές. Στα υπόλοιπα χρόνια της σύντομης ζωής του – πέθανε 32 ετών – έζησε σαν έναν περιπλανώμενος σανιάσι. Άρχισε να ταξιδεύει με μοναδικό σκοπό να διαδώσει την βενταντική φιλοσοφία. Από τα γραπτά του είχε ήδη γίνει γνωστός σαν μεγάλος σοφός και όπου πήγαινε πολλοί συγκεντρώνονταν για να τον ακούσουν και να γίνουν μαθητές του. Συναντούσε διάφορους γκουρού και παντίτ στους οποίους διευκρίνιζε τα δύσκολα και δυσνόητα σημεία των γραφών. Ταξίδεψε σε όλη την Ινδία, ανατολικά, δυτικά, βόρεια και νότια και ίδρυσε τις τέσσερις σχολές που τώρα ονομάζονται Σανκάρα Ματ: Ντβαράκα στα δυτικά, Τζανγκανάτα Πούρι στα ανατολικά, Μπαντρικασράμα στα βόρεια και Σρινγκέρι στα νότια της Ινδίας.
Η θεά Άρτεμις κάνει σπονδές κρατώντας με το αριστερό της χέρι δάδα.
Η Σελήνη είναι ο δορυφόρος της Γης και κάνει μια περιστροφή γύρω της σε 29 ½ ημέρες ακολουθώντας μια ελλειπτική τροχιά. Φαίνεται επίσης ότι κατά την περιστροφή της, για να φτάσει ξανά σε ένα σημείο του ουρανού από το οποίο ξεκίνησε, χρειάζεται 27 ημ. 7 ωρ. 43 λ. Απέχει 240.000 μίλια από την Γη. Η Σελήνη είναι ένα σημαντικό ουράνιο σώμα στην Αστρολογία και πρέπει να μελετηθεί πολύ προσεκτικά από αστρονομική άποψη. Μπορεί να αποκληθεί Μητέρα της Γης, επειδή όλη η ζωή που κάποτε υπήρξε εκεί, μαζί με το νερό και την ατμόσφαιρά της, μεταγγίστηκε στην Γη, γιατί η Σελήνη είναι η φυσική σφαίρα σε μια περασμένη αλυσίδα κόσμων συνδεδεμένη με την εξέλιξή μας. Είναι καλύτερα γνωστή σαν Luna ή 'Ισιδα και το σύμβολό της είναι το ημικύκλιο ή ημισέληνος. Η Σελήνη είναι ο συλλέκτης των όψεων και επιρροών και ενεργεί μόνο σε συμφωνία με το ζώδιο στο οποίο βρίσκεται, μη διαθέτοντας δική της συγκεκριμένη φύση· στην πραγματικότητα χρωματίζεται, θα λέγαμε, από το ζώδιο μέσω του οποίου περνάει. Η λειτουργία της και η αποστολή της είναι να αντανακλά το φως. Καθώς διέρχεται από τον 'Ηλιο μαζεύει τις επιρροές στον δρόμο της, μέχρις ότου φτάσει στην Πανσέληνο· από εκεί και πέρα φορτωμένη με τους καρπούς της εμπειρίας από τον 'Ηλιο, αναδύεται και πάλι, καθαρμένη για μια νέα εμπειρία.
Σαν τον Ήλιο, ποια καλύτερη εικόνα θα μπορούσε να βρεθεί για την εκπομπή των χρυσών ακτίων του θεού Δία από το να προσωποποιηθεί αυτή η εκπόρευση με την παρθένο Άρτεμη, της οποίας το αρχαιότατο όνομα ήταν Δικτύννα, που στην κυριολεξία σημαίνει 'εκπεμπόμενη ακτίνα', από το ρήμα δικείν (εκπέμπω). Όπως και η κρητική Δικτύννα, φοράει ένα στεφάνι φτιαγμένο από δίκταμνο, έναν αειθαλλή θάμνο που λέγεται ότι προκαλεί υπνοβασία, αλλά και την θεραπεύει. Η Άρτεμη είναι κόρη του Δία από την Λητώ, η οποία αντιπροσωπεύει την Γη στον ενεργό μόχθο της, αλλά σύμφωνα με τον Ησίοδο σαν Ειλυθυία, είναι κόρη της Ήρας. Στις συχνές φιλονικίες μεταξύ του Δία και της Ήρας, η Άρτεμη παίρνει πάντα το μέρος της Ήρας και χαμογελώντας στον πατέρα της, τον ψέγει για τις πολυάριθμες τρέλες του.
Άκουσε, ω θεά βασίλισσα, φωτοδότρια, θεία σελήνη,
ταυροκέρατη Μήνη, νυκτοπόρισσα, αερόβια, νυκτερινή,
δαδούχε, κόρη, λαμπρό αστέρι, Μήνη· αυξανόμενη
και μειούμενη, αρσενική και θηλυκή, φεγγοβόλα,
φίλιππε, του χρόνου μητέρα, καπροφόρα,
ηλέκτρινη, βαρύθυμη, καταυγάστρια, βοηθέ
στους τοκετούς· παντεπόπτρια, φιλάγρυπνη,
συνοδευόμενη από πλήθος άστρων, χαιρόμενη
με την ησυχία και με την καλόμοιρη νύκτα· λαμπερή,
χαροποιέ, τελεσφόρα, κόσμημα της νύκτας·
αστάρχη, μακρόπεπλη, ελικόδρομη, πάνσοφη κόρη.
Έλα μακαρία, ευμενής, έξοχο άστρο που λάμπεις
με το δικό σου φέγγος και σώσε, κόρη, τους νέους ικέτες σου.
- Ορφικοί ύμνοι
Φαίνεται ότι αυτός ο μύθος απεικονίζει τις διάφορες φάσεις της Σελήνης. Εμείς δεν βλέπουμε ποτέ παρά μόνο το μισό της λαμπρής Σελήνης, η οποία έτσι στρέφει την πλάτη της στην μητέρα της Ήρα. Ο Ήλιος, η Σελήνη και η Γη συνεχώς αλλάζουν θέση μεταξύ τους. Με την νέα Σελήνη υπάρχει σταθερά μια αλλαγή καιρού και μερικές φορές ο άνεμος και οι καταιγίδες μπορεί θαυμάσια να υπαινίσσονται μια φιλονικία μεταξύ Ηλίου και Γης, ειδικά όταν ο πρώτος κρύβεται από τα επίμονα σύννεφα της θύελλας. Επιπλέον η νέα Σελήνη, όταν η σκοτεινή πελυρά της στρέφεται προς εμάς, είναι αόρατη και μόνο μετά από μια συφιλίωση ανάμεσα στον Ήλιο και στην Γη, γίνεται ορατός ένας φωτεινός μηνίσκος στην μεριά που είναι πιο κοντά στον Ήλιο.
Αν ο Ήλιος είναι ο δωρητής της ζωής και συμβολικά συνδέεται με την πνευματική διάσταση, η Σελήνη συνδέεται με την εκδήλωση του πνεύματος. Κάθε ημέρα, ασχολείται με την πρακτική έκφραση των εγκόσμιων θεμάτων. Η Σελήνη περνά μέσα από κάθε σημείο του ζωδιακού κύκλου και αγγίζει κάθε όψη στο ωροσκόπιο μία φορά τον μήνα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ψυχολογικά αντιπροσωπεύει το ψυχικό μας "σπίτι", την μελέτη και την εφαρμογή. Αλλά στα παλιά τα χρόνια, ήταν το κοσμικό ρολόι με το οποίο οι άνθρωποι μετρούσαν όλα τα πράγματα.
Η επιρροή της Σελήνης ποικίλλει πολύ, ανάλογα με το ζώδιο στο οποίο βρίσκεται κατά την στιγμή της γέννησης και τον πλανήτη με το οποίον είναι σε πλησιέστερη όψη. Θεωρείται συνήθως κάπως ψυχρή και υγρή, θηλυκή, αρνητική, δεκτική, μαγνητική, γόνιμη και ευμετάβλητη. Η Σελήνη ασκεί επίσης μεγάλη επιρροή σε θέματα τέτοια, όπως είναι ο πνευματισμός, τα μέντιουμ, τα όνειρα, η αστρική προβολή, οι εξωσωματικές εμπειρίες και γενικά όλες οι ψυχικές εμπειρίες.
Αστρολογικά η δύναμη της Σελήνης, που προέρχεται από κάποιους πλανήτες και όχι από την ίδια, δείχνει εκείνο που είναι παρελθόν. Συνεπώς συνοψίζει τους περιορισμούς και τα τωρινά εμπόδια. Διέπει το φυσικό σώμα και δείχνει πού μπορεί να βρεθεί η φυλακή της ψυχής. Η Σελήνη δείχνει την ασυνείδητη, συναισθηματική συμπεριφορά του ανθρώπου και τον τρόπο που αντιδρά εξαιτίας των ασυνείδητων παρορμήσεων, χωρίς να σκέφτεται αυτό που κάνει. Σε αυτήν υπόκεινται όλες οι μορφές φαντασίας και εικονοπλασίας που όταν χρησιμοποιούνται εποικοδομητικά, συνεισφέρουν στην δημιουργικότητα.
Η λέξη συνείδηση προέρχεται από το ρήμα “συνειδέναι” που το κυριολεκτικό του νόημα σημαίνει “γνώση με” ή “συν-γνώση”, δηλαδή μοιρασμένη γνώση. Στα κείμενα του Κικέρωνα η λέξη έχει το νόημα της γνώσης που έχει ένας μάρτυρας για την πράξη κάποιου άλλου.
Η συνείδηση είναι το φαινόμενο μέσω του οποίου γίνεται γνωστή η ίδια η ύπαρξη του σύμπαντος. - Ρότζερ Πενρόουζ.
Η συνείδηση ως ιδιότητα του νου γενικώς θεωρείται ότι έχει ιδιότητες τέτοιες όπως υποκειμενικότητα, αυτεπίγνωση, γνώση, και ικανότητα αντίληψης της σχέσης μεταξύ του εαυτού και του περιβάλλοντος. Πολλοί φιλόσοφοι χωρίζουν την συνείδηση σε φαινομενική, που είναι η ίδια η εμπειρία, και σε αναλυτική συνείδηση, που είναι η επεξεργασία των πραγμάτων που βιώνονται.
Οι περισσότεροι πολιτισμοί και οι θρησκείες τοποθετούν την έδρα της συνείδησης σε μια ψυχή χωριστή από το σώμα. Αντιθέτως, πολλοί επιστήμονες και φιλόσοφοι θεωρούν ότι η συνείδηση συνδέεται με την νευρική λειτουργία του εγκεφάλου υπαγορεύοντας τον τρόπο με τον οποίον γίνεται γνωστός ο κόσμος. Αυτή η όψη της συνείδησης αποτελεί αντικείμενο μεγάλης διαμάχης και έρευνας στους τομείς της φιλοσοφίας του νου, της ψυχολογίας, της βιολογίας του εγκεφάλου, της νευρολογίας και της γνωσιολογίας.
Στην πραγματικότητα ένα σκοτάδι ολότελα διαφορετικό από την φυσική νύχτα απλώνεται πάνω στην γη. Είναι η ψυχική αρχέγονη νύχτα που είναι η ίδια σήμερα όπως ήταν για αμέτρητα εκατομμύρια χόνια. Η έντονη επιθυμία για φως είναι η επιθυμία για συνείδηση. – Καρλ Γιουνγκ.
Σύμφωνα με την ινδουιστική αντίληψη η συνείδηση είναι η κατάσταση ή ικανότητα αντίληψης, επίγνωσης και κατανόησης. Υπάρχουν πολλές διαβαθμίσεις της συνείδησης, από την απλή συνείδηση της άψυχης ύλης, την συνείδηση των βασικών μορφών ζωής και την ανώτερη συνείδηση της ανθρώπινης ύπαρξης, έως και την συνείδηση της παντογνώστριας υπερσυνείδησης που οδηγεί στην συγχώνευση με την μια συμπαντική Συνείδηση (Παρασάκτι). Οι όροι Τσαϊτάνια και Τσίτα μπορούν να αποδοθούν τόσο στην ατομική συνείδηση όσο και στην συμπαντική συνείδηση. Οι υποδιαιρέσεις υποδηλώνουν επίπεδα επίγνωσης, π.χ. ατομική συνείδηση (βιάστι τσαϊτάνια), διανοητική συνείδηση (μπόντι τσίτα), θεϊκή συνείδηση (Σιβατσαϊτάνια).
Στα ινδουιστικά κείμενα αναφέρονται πέντε κλασικές “καταστάσεις” συνείδησης: (1) εγρήγορση (τζαγκράτ), (2) όνειρο (σβάπνα) ή αστρική συνείδηση, (3) βαθύς ύπνος (σουσούπτι), (4) η υπερσυνειδητή ή τέταρτη κατάσταση (τουρίγια) και (5) η ολότελα υπερβατική κατάσταση (τουριγιατίτα).
Ο σουφισμός είναι ένας τύπος μυστικισμού του Ισλάμ. Ο όρος μυστικισμός έχει την αρχή του στις μυστηριακές λατρείες των Ελλήνων, όπως στη λατρεία των Ορφικών, που περιελάμβαναν στις τάξεις τους έναν στενό κύκλο μυημένων στους οποίους είχε αποκαλυφθεί η θεία γνώση. Ο μυστικισμός ασκείται επί αιώνες σε όλους τους πολιτισμούς και υπήρξε ζωτικό μέρος των μεγάλων θρησκειών του κόσμου. Ίσως αντιπροσωπεύει μια έμφυτη επιθυμία του ανθρώπου να κατανοήσει τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του.
Όλες οι μορφές του μυστικισμού επιδιώκουν την ένωση με το θείο και πιστεύουν ότι είναι δυνατόν μέσω της εξάγνισης της ψυχής να λάβουμε άμεση γνώση και θεία αποκάλυψη. Ο σουφισμός στην αρχή ήταν κυρίως μια ατομική προσπάθεια. Οι σούφι συνήθως ζούσαν μεμονωμένα ασκώντας αυτοπειθαρχία και ταπεινότητα και διακρίνονταν από έναν μάλλινο (σουφ) μανδύα που φορούσαν, από όπου κάποιοι πιστεύουν ότι προήλθε η λέξη σούφι. Οι σούφι κατά την πρώιμη περίοδο ήταν κυρίως ασκητές και o σουφισμός δεν είχε ακόμη εξελιχθεί σε ένα πλήρως αναπτυγμένο σύστημα θεοσοφικών δοξασιών, το οποίο έγινε βασικό χαρακτηριστικό του μεταγενέστερου σουφισμού.
Καθώς οι πρώτοι δάσκαλοι των σούφι άρχισαν να διδάσκουν αυτούς που αναζητούν το θείο, αναπτύχθηκε μια ξεχωριστή παράδοση με την μορφή στενά συνδεδεμένων κοινοτήτων που συγκεντρώνονταν γύρω από αυτούς τους δασκάλους. Ο μετασχηματισμός τέτοιων κοινοτήτων σε εκείνες που μοιράζονταν μια πνευματική γραμμή διαδοχής, πραγματοποιήθηκε γύρω στον 11ο αιώνα και οδήγησε στον σχηματισμό των σουφικών ταγμάτων ή αλυσίδων (silsila). Τα πρώτα τάγματα των σούφι, όπως τα Μουχασίμπι, Κασαρί, Τζουναϊντί, και Νουρί, αν και περιορίζονταν σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές, επηρέασαν την ανάπτυξη της σκέψης των σούφι.
Αργότερα, σημαντικά σουφικά τάγματα με ευρύτερη απήχηση δημιουργήθηκαν γύρω από τους πνευματικούς δασκάλους (σεΐχηδες), όπως το Τσίστι από τον Ισάκ Σαμί (Συρία), Σουχραβαρντί από τον Νατζίμπ Σουχραβαρντί (Καζαχστάν), Ριφάι από τον Αχμέντ Ριφάι (Ιράκ) και Μεβλεβί, το από τον Τζαλαλεντίν Ρουμί (Ικόνιο).
Τα σουφικά τάγματα που λειτουργούν σήμερα είναι εκατοντάδες, αλλά τα περισσότερα είναι απλώς παρακλάδια των προηγουμένων. Ο 13ος αιώνας που ήταν η χρυσή εποχή του σουφισμού σηματοδοτήθηκε από την ανάπτυξη ολοκληρωμένων μυστικιστικών και θεοσοφικών δογμάτων από τους μελετητές του σουφισμού όπως ήταν ο Ιμπν αλ Αραμπί της Ισπανίας, και ο δημοφιλής Πέρσης ποιητής Τζαλαλεντίν Ρουμί.
Ο Σουφισμός έχει δανειστεί πάρα πολλά από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, καθώς και από τους Νεοπλατωνικούς φιλόσοφους. Η στενή επαφή μεταξύ των μουσουλμάνων και των χριστιανικών κοινοτήτων κατά την διάρκεια των χρόνων του Ισλάμ επηρέασε επίσης σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη του σουφισμού.
Εκτός από τον χριστιανικό ασκητισμό, ο ινδουισμός είχε σημαντική επίδραση στον σουφισμό τόσο ως προς την φιλοσοφική βάση όσο και ως προς τις πρακτικές του διαλογισμού, οι οποίες ξεκίνησαν πολύ πριν ο σουφισμός φτάσει στην Ινδία. Η έννοια της υπαρξιακής ενότητας του Όντος που αναλύθηκε από τον Ιμπν αλ Αραμπί τον 13ο αιώνα είναι σε εντυπωσιακό βαθμό παρόμοια με την φιλοσοφία Αντβαϊτά (ενότητα του Θεού με τον Εαυτό του ανθρώπου), και με τα Πουρανά (αρχαία ινδουιστικά κείμενα). Η ιδέα της ένωσης υπήρξε κυρίαρχη φιλοσοφία στους μεταγενέστερους σούφι που τους έφερε πιο κοντά στους ινδουιστές μυστικιστές όπως ήταν ο Ραμανάντα, ο Τσαϊτάνια, ο Ραμανούτζα, η Μιραμπάι, ο Τουκάραμ και ο Ραμντάς, με αποτέλεσμα κοινωνικά κινήματα όπως το κίνημα Μπακτί (αφοσιωμένοι). Οι σούφι ενσωμάτωσαν επίσης μερικές από τις τεχνικές διαλογισμού από τους Ινδουιστές μυστικιστές, όπως και αναπνευστικές ασκήσεις για να διευκολύνουν τις δικές τους πρακτικές.
Οι Σούφι θεωρούν την ψυχή ως βασικό παράγοντα για την επικοινωνία με τον θεό. Η ανώτερη ψυχή, όπως πιστεύουν οι Σούφι, δημιουργήθηκε πριν από την ύπαρξη οποιουδήποτε ανθρώπου, αποτελούμενη από πνεύμα (ρουχ), καρδιά (καλμπ), και νόηση (σιρ) και που έχει την ικανότητα να γνωρίσει τον Θεό.
Το σιρ θεωρείται από πολλούς Σούφι ότι αντιπροσωπεύει το «μυστικό άδυτο του ίδιου του θεού, όπου γνωρίζει τον άνθρωπο και όπου ο άνθρωπος μπορεί να τον γνωρίσει».
Η καρδιά (καλμπ) έχει μια σημαντική θέση στον σουφισμό και θεωρείται ότι περιέχει την θεϊκή σπίθα που οδηγεί σε πνευματική συνειδητοποίηση. Η καρδιά που αντικατοπτρίζει την αλήθεια όπως είναι, πρέπει να να καθαρθεί από την σκουριά των κοσμικών επιρροών.
Υπάρχει όμως και μια άλλη ψυχή (ναφς) που οι Σούφι θεωρούν ως έδρα των παθών τα οποία δημιουργούν εμπόδια στην επικοινωνία της ανώτερης ψυχής με τον θεό. Αυτό το ναφς πρέπει να μεταμορφωθεί από ναφς-ε αμμάρα (λάγνα ψυχή) σε ναφς-ε λαουάμα (μετανοημένη ψυχή) και τελικά σε ναφς-ε μουτμαάννα (γαλήνια ψυχή) για να επιστρέψει στην αληθινή Πραγματικότητα (χακικάτ).