Σιγή [μέρος-2]
ΚΑΡΛΟΣ ΚΑΣΤΑΝΕΝΤΑ
[για μια σύντομη βιογραφία του Καστανέντα βλέπε Γλωσσάριο εδώ.]
Eσωτερική Σιωπή και Σιωπηλή Γνώση
Η εσωτερική σιωπή είναι μια ιδιαίτερη κατάσταση ύπαρξης στην οποία οι σκέψεις αναστέλλονται και μπορεί κανείς να λειτουργεί από ένα επίπεδο διαφορετικό από αυτό της καθημερινής συνείδησης. Η εσωτερική σιωπή σημαίνει σταμάτημα του εσωτερικού διαλόγου – του μόνιμου συνοδού της σκέψης – και ως εκ τούτου είναι μια κατάσταση βαθιάς ηρεμίας. Οι παλιοί μάγοι την ονόμαζαν εσωτερική σιωπή επειδή είναι μια κατάσταση στην οποία η αντίληψη δεν εξαρτάται από τις αισθήσεις. Αυτό που λειτουργεί κατά την διάρκεια της εσωτερικής σιωπής είναι μια άλλη ικανότητα που έχει ο άνθρωπος, η ικανότητα που τον καθιστά ένα μαγικό ον, η ίδια ικανότητα που έχει περιοριστεί, όχι από τον ίδιο τον άνθρωπο αλλά από κάποια εξωτερική επιρροή.
Εσωτερική σιωπή είναι η στάση από την οποία όλα προβάλλουν στον μάγο. Με άλλα λόγια, ό,τι κάνουμε οδηγεί σε αυτήν την στάση, η οποία, όπως και όλα τα άλλα στον κόσμο των μάγων, δεν αποκαλύπτεται παρά μόνο όταν κάτι γιγαντιαίο μας ταρακουνήσει.
Η εσωτερική σιωπή επαυξάνεται, συσσωρεύεται. «Σε καθοδήγησα να δημιουργήσεις έναν πυρήνα εσωτερικής σιωπής στον εαυτό σου και στην συνέχεια να την επαυξάνεις κάθε δευτερόλεπτο, σε κάθε περίπτωση που ασκείσαι. Η εσωτερική σιωπή λειτουργεί από την στιγμή που θα αρχίσεις να την επαυξάνεις. Κάθε άτομο έχει διαφορετικό κατώτατο όριο εσωτερικής σιωπής από την άποψη του χρόνου, πράγμα που σημαίνει ότι η εσωτερική σιωπή πρέπει να τηρείται από τον καθένα μας για το χρονικό διάστημα του συγκεκριμένου ορίου μας πριν μπορέσει να λειτουργήσει».
«Τι εκλάμβαναν οι μάγοι ως σημάδι ότι η εσωτερική σιωπή λειτουργεί, δον Χουάν;» ρώτησα.
«Η εσωτερική σιωπή λειτουργεί από την στιγμή που θα αρχίσεις να την επαυξάνεις», απάντησε.
«Αυτό που οι παλιοί μάγοι ζούσαν μετά ήταν το τελευταίο, δραματικό και τελικό αποτέλεσμα της επίτευξης του συγκεκριμένου ορίου της σιωπής. Μερικοί πολύ ταλαντούχοι μαθητές χρειάζονται λίγα λεπτά για να φθάσουν σε αυτόν τον πολυπόθητο στόχο. Άλλοι, λιγότερο ταλαντούχοι, χρειάζονται μακρές περιόδους σιωπής, ίσως περισσότερο από μία ώρα πλήρους ηρεμίας, πριν φθάσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Το επιθυμητό αποτέλεσμα είναι αυτό που οι παλιοί μάγοι αποκαλούσαν σταμάτημα του κόσμου, την στιγμή που τα πάντα γύρω μας παύουν να είναι αυτά που ήταν πάντα.
Αυτή είναι η στιγμή που οι μάγοι επιστρέφουν στην αληθινή φύση του ανθρώπου. Οι παλιοί μάγοι την ονόμαζαν πλήρη ελευθερία. Είναι η στιγμή που ο άνθρωπος-σκλάβος γίνεται ο άνθρωπος-ελεύθερο ον, ικανός για επιτεύξεις αντίληψης που αψηφούν την γραμμική φαντασία μας.
Από την αρχή της σύνδεσής μας, σου τόνισα την αξία, την αναγκαιότητα, της εσωτερικής σιωπής. Πρέπει να κάνεις ό,τι μπορείς για να ακολουθήσεις τις υποδείξεις μου συσσωρεύοντας την εσωτερική σιωπή κάθε δευτερόλεπτο. Δεν έχεις κανένα μέσο για να μετρήσεις την επίδραση αυτής της συσσώρευσης, ούτε έχεις κάποιον τρόπο για να κρίνεις αν έχεις φθάσει σε εκείνο το όριο. Απλώς αποκλειστικός σκοπός σου θα πρέπει να είναι η συσσώρευσή της. Η πράξη συσσώρευσης είναι μια πρόκληση από μόνη της.
Κάθε μάγος που ξέρω, είτε άνδρας είναι είτε γυναίκα, αργά ή γρήγορα φθάνει σε ένα σημείο ρήξης στην ζωή του. Δεν είναι μια διανοητική ρήξη ή κάτι τέτοιο. Οι ψυχικές βλάβες είναι για άτομα που απολαμβάνουν τον εαυτό τους. Αυτό που εννοώ είναι ότι σε μια δεδομένη στιγμή η συνέχεια της ζωής τους πρέπει να σπάσει για να εισέλθει η εσωτερική σιωπή και να γίνει ένα ενεργό μέρος της δομής τους. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να φθάσεις σκόπιμα σε αυτό το σημείο συντριβής ή να το δημιουργήσεις τεχνητά και έξυπνα.
Οι μάγοι χρειάζονται ένα σημείο ρήξης για την λειτουργία της εσωτερικής σιωπής. Το σημείο ρήξης είναι σαν το κονίαμα που μπαίνει ανάμεσα στα τούβλα ενός τοίχου. Μόνο όταν το κονίαμα σκληραίνει τα χαλαρά τούβλα γίνονται μια στέρεη δομή.
Ένας μάγος χρησιμοποιεί έναν τόπο [σαν το δωμάτιο αυτού του ξενοδοχείου] για να πεθάνει. Δεν θέλω το σώμα σου να πεθάνει σωματικά. Θέλω το πρόσωπό σου να πεθάνει. Πρόκειται για δύο πολύ διαφορετικά θέματα. Στην ουσία το πρόσωπό σου έχει ελάχιστη σχέση με το σώμα σου. Το πρόσωπο είναι ο νους σου και πίστεψέ με, ο νους σου δεν είναι δικός σου.
Η εσωτερική σιωπή είναι η λεωφόρος που οδηγεί σε ένα πραγματικό σταμάτημα της κρίσης – μια στιγμή όπου τα αισθητήρια δεδομένα που προέρχονται από το σύμπαν γενικά παύουν να ερμηνεύονται από τις αισθήσεις. Μια στιγμή όπου η αναγνώριση παύει να είναι η δύναμη, η οποία, μέσω της χρήσης και της επανάληψης, αποφαίνεται για την φύση του κόσμου».
Ο δον Χουάν ξαναείπε, σαν να το σκέφτηκε εκ νέου, ότι μια από τις πιο μυστηριώδεις πτυχές της γνώσης των ενορατικών είναι τα απίστευτα αποτελέσματα της εσωτερικής σιωπής. Είπε ότι μόλις επιτευχθεί η εσωτερική σιωπή, οι δεσμοί που δένουν το σημείο συναρμογής σε μια συγκεκριμένη θέση όπου έχει παγιωθεί, αρχίζουν να σπάνε και το σημείο συναρμογής είναι ελεύθερο να μετακινηθεί.
Σταμάτησα απότομα στην άκρη του δρόμου. Και εκεί είχα, για πρώτη φορά στην ζωή μου, την σαφή γνώση ενός δυϊσμού μέσα μου. Δύο προφανώς ξεχωριστά μέρη ήταν μέσα στην ύπαρξή μου. Το ένα ήταν εξαιρετικά παλιό, άνετο, αδιάφορο. Ήταν βαρύ, σκοτεινό και συνδεόταν με καθετί άλλο. Ήταν το κομμάτι μου που δεν με ενδιέφερε, γιατί ήταν ίσο με το καθετί. Απολάμβανε τα πράγματα χωρίς προσδοκία. Το άλλο μέρος ήταν ανάλαφρο, καινούργιο, απαλό, διεγερμένο. Ήταν νευρώδες, γρήγορο. Φρόντιζε τον εαυτό του, επειδή ήταν ανασφαλές και δεν απολάμβανε τίποτε, απλώς και μόνο επειδή δεν είχε την ικανότητα να συνδεθεί με οτιδήποτε. Ήταν μόνο, επιφανειακό, ευάλωτο. Αυτό ήταν το μέρος με το οποίο έβλεπα τον κόσμο.
«Αυτό που η παλαιότερη πλευρά του ανθρώπου γνωρίζει, ονομάζεται σιωπηλή γνώση. Είναι μια γνώση που δεν μπορείς ακόμη να εκφράσεις».
«Γιατί όχι;» ρώτησα.
«Επειδή για να την εκφράσεις, είναι απαραίτητο να διαθέτεις και να χρησιμοποιήσεις μια υπερβολική ποσότητα ενέργειας», απάντησε. «Αυτήν την στιγμή δεν διαθέτεις αυτό το είδος ενέργειας. Η αθόρυβη γνώση είναι κάτι που έχουμε όλοι μας. Είναι κάτι που έχει πλήρη κυριαρχία, πλήρη γνώση όλων, αλλά δεν μπορεί να σκεφτεί γιατί δεν μπορεί να μιλήσει για αυτό που ξέρει. Οι μάγοι πιστεύουν ότι όταν ο άνθρωπος απέκτησε επίγνωση αυτού που ήξερε και θέλησε να συνειδητοποιήσει αυτό που γνώριζε, έχασε την θέα αυτού που γνώριζε. Αυτή η σιωπηλή γνώση, που δεν μπορείς να περιγράψεις, είναι φυσικά η πρόθεση – το πνεύμα, το αφηρημένο. Το λάθος του ανθρώπου είναι ότι θέλει να το γνωρίσει άμεσα, με τον τρόπο που γνωρίζει την καθημερινή ζωή. Όσο περισσότερο το θέλει, τόσο πιο εφήμερο γίνεται».
Έπειτα μίλησε για τον αρχαίο άνθρωπο. Είπε ότι ο αρχαίος άνθρωπος ήξερε, με τον πιο άμεσο τρόπο, τι να κάνει και πώς να το κάνει καλύτερα. Αλλά, επειδή το έκανε τόσο καλά, άρχισε να αναπτύσσει μια αίσθηση αυτοτέλειας, που του έδωσε την αίσθηση ότι θα μπορούσε να προβλέψει και να σχεδιάσει τις ενέργειες που είχε συνηθίσει να κάνει. Και έτσι εμφανίστηκε η ιδέα ενός ατομικού εαυτού, ενός ατομικού εαυτού που άρχισε να υπαγορεύει την φύση και το εύρος των πράξεων του ανθρώπου. Καθώς η αίσθηση του ατομικού εαυτού γινόταν ισχυρότερη, ο άνθρωπος έχασε την φυσική του σύνδεση με την σιωπηλή γνώση.
Ο σύγχρονος άνθρωπος, ως κληρονόμος αυτής της ανάπτυξης, βρίσκει τον εαυτό του τόσο απελπιστικά απομακρυσμένο από την πηγή του καθετί, ώστε το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να εκφράζει την απελπισία του με βίαιες και κυνικές πράξεις αυτοκαταστροφής. Ο δον Χουάν διαβεβαίωνε ότι ο λόγος για τον κυνισμό και την απελπισία του ανθρώπου είναι το κομμάτι της σιωπηλής γνώσης που έχει απομείνει σε αυτόν, το οποίο κάνει δύο πράγματα: πρώτον, δίνει στον άνθρωπο μια ιδέα της αρχαίας σχέσης του με την πηγή των πάντων. Και δεύτερον, κάνει τον άνθρωπο να αισθάνεται ότι χωρίς αυτήν την σχέση δεν έχει καμία ελπίδα ειρήνης, ικανοποίησης, επίτευξης.
Το ναγουάλ Ελίας διαβεβαίωσε τον δον Χουάν ότι μόνο ένα ανθρώπινο ον που ήταν πρότυπο λογικής θα μπορούσε να μετακινήσει το σημείο συναρμογής του εύκολα και να γίνει ένα πρότυπο σιωπηλής γνώσης. Είπε ότι μόνο εκείνοι που βρίσκονταν αληθινά σε μια από τις δυο θέσεις, μπορούσαν να δουν ξεκάθαρα την άλλη θέση και ότι αυτός ήταν ο τρόπος με τον οποίο ήλθε η εποχή της λογικής. Η θέση της λογικής φαινόταν καθαρά από την θέση της σιωπηλής γνώσης. Το παλιό ναγουάλ είπε στον δον Χουάν ότι η γέφυρα μονής κατεύθυνσης από την σιωπηλή γνώση στην λογική λέγεται ενδιαφέρον. Δηλαδή, το ενδιαφέρον που οι αληθινοί άνθρωποι της σιωπηλής γνώσης είχαν για την πηγή όσων ήξεραν. Και η άλλη γέφυρα μονής κατεύθυνσης, από την λογική μέχρι την σιωπηλή γνώση, ονομαζόταν καθαρή κατανόηση.