Η Ομορφιά κατά τον Σωκράτη
Η Ομορφιά κατά τον Σωκράτη
[Αναδημοσίευση από το Δελτίο «Τρίγωνα» Νο 207]
Ο δημιουργικός βίος αναμένεται να αποτελέσει ένα από τα καθοριστικά χαρακτηριστικά της επερχόμενης εποχής. Θα επέλθει ως αποτέλεσμα της προσπάθειας να καταστούμε ευαίσθητοι ως προς τον κόσμο της ουσιώδους πραγματικότητας αντικατοπτρίζοντας αυτήν την πραγματικότητα στην καθημερινή ζωή. Η ιδέα αυτή συνηχεί με τις διδασκαλίες του Πλωτίνου, του μεγάλου νεοπλατωνιστή δασκάλου του 3ου μ.Χ. αιώνα:
«Αποσυρθείτε στον εαυτό σας και κοιτάξτε μέσα σας. Και αν βρείτε ότι δεν είστε αρκετά όμορφοι, ενεργήστε όπως ο δημιουργός ενός αγάλματος που προσπαθεί να το τελειοποιήσει: κόβει εδώ, λειαίνει εκεί, κάνει αυτήν τη γραμμή πιο ανάλαφρη, την άλλη καθαρότερη, μέχρις ότου το έργο του αποκτήσει όμορφη όψη. Κάνετε και εσείς το ίδιο: απαλείψτε οποιαδήποτε ακρότητα, ισιώστε ό,τι είναι στραβό, κομίστε φως σε κάθε τι σκοτεινό, μοχθήστε να φέρετε στα πάντα μια λάμψη ομορφιάς και μην πάψετε ποτέ να σμιλεύετε το άγαλμά σας».
Κάποιος που επιχείρησε να εφαρμόσει αυτήν τη διδασκαλία με καλό αποτέλεσμα ήταν ο Σωκράτης, του οποίου η ζωή αποτελεί παράδειγμα διαδικασίας μετασχηματισμού. Ο ίδιος αυτοπροσδιοριζόταν ως φιλόσοφος και ως κάποιος που αναζητά την σοφία χωρίς ωστόσο να είναι ακόμη σοφός. Βέβαια, ο Σωκράτης δεν ήταν εξαρχής φιλόσοφος. Από τα νεανικά του χρόνια διδάχτηκε από τον πατέρα του την τέχνη του λιθοξόου και του γλύπτη και εργάστηκε για την κατασκευή του Παρθενώνα. Έμαθε να κατασκευάζει όμορφα κτίσματα και αγάλματα. Και παρόλο που πάσχιζε πολύ σκληρά για να φτιάχνει τα γλυπτά του τέλεια, δεν έμενε ποτέ ικανοποιημένος με τα αποτελέσματα. Παρά το κάλλος της εξωτερικής μορφής τους, αυτά δεν κατάφερναν να απεικονίσουν τις ιδιότητες της αρετής και της σοφίας για τις οποίες αγωνιζόταν. Απευθύνθηκε σε αρκετούς έμπειρους γλύπτες για βοήθεια, αλλά δεν κατάφερε να βρει την απάντηση που ζητούσε.
Αν και επρόκειτο για ειδήμονες και δημιουργούς εξαιρετικών έργων, διαπίστωνε ότι στη ζωή τους δεν εκφραζόταν αυτή η αριστεία.
Ο Σωκράτης σταμάτησε τότε να σκαλίζει την πέτρα και άρχισε να εργάζεται με τον εαυτό του, αναπτύσσοντας τις αρετές και τη σοφία που είχε προσπαθήσει να απεικονίσει στα γλυπτά του. Όταν εξήγησε στους φίλους του ότι επιδίωξή του ήταν να εξωραΐσει τον εαυτό του, εκείνοι γέλασαν με την καρδιά τους, επειδή θεωρείτο ένας από τους ασχημότερους άνδρες: τόσο, ώστε συχνά έλεγαν, ότι μοιάζει κατά το ήμισυ με άνθρωπο και το άλλο ήμισυ με κατσίκα. Παρ’ όλα αυτά, φαίνεται ότι ο Σωκράτης πέτυχε τον στόχο του, καθώς όλοι όσοι τον γνώριζαν συμφωνούσαν τελικά ότι, παρά την απεχθή εξωτερική μορφή του, αυτό που έλαμπε από μέσα του ήταν η ουσία της ομορφιάς.
Συνέκρινε το νέο του επάγγελμα με εκείνο της μητέρας του, η οποία ήταν μαία, με τη διαφορά ότι, αντί να βοηθάει στη γέννα παιδιών, δικός του στόχος ήταν να οδηγεί ανθρώπους ώστε να γίνουν οι ίδιοι σοφοί. Απευθύνοντας ερωτήσεις στους άλλους για τη φύση της ζωής και της εργασίας τους, επεδίωκε να τους ενθαρρύνει στην αναζήτηση της αλήθειας μέσα τους και κατ’ αυτόν τον τρόπο να μοιράζονται την εσωτερική ομορφιά που ανακάλυπταν.
Επιδίωξη του Σωκράτη, συνεπώς, ήταν να βοηθήσει άλλους να επιτύχουν μεγαλύτερη φώτιση, βοηθώντας έτσι στη δημιουργία ενός νέου και πιο όμορφου κόσμου προς όφελος του συνόλου.