Αντβαϊτά Βεντάντα
Διδασκαλίες του Νισαργκαντάττα Μαχαράτζ
Εκείνο στο οποίο υφίστανται όλα τα όντα και το οποίο ενοικεί σε όλα τα όντα, το οποίο είναι ο χορηγός της χάρης σε όλους, η Υπέρτατη Ψυχή του σύμπαντος, το απεριόριστο Ον – Εκείνο είμαι.
-Αμριταμπιντού Ουπανισάντ
Θα επιχειρήσουμε εδώ να κάνουμε μια μικρή εισαγωγή στον Αντβαϊτά Βεντάντα όπως αναδύεται μέσα από αποσπάσματα των βιβλίων του Νισαργκαντάττα Μαχαράτζ. O Αντβαϊτά Βεντάντα είναι ίσως η πιο γνωστή από όλες τις σχολές της βενταντικής φιλοσοφίας των ινδουιστών. «Αντβαϊτά» κυριολεκτικά σημαίνει «όχι δύο», και συχνά περιγράφεται ως μονιστικό ή μη-δυαδικό φιλοσοφικό σύστημα, το οποίο αναφέρεται κυρίως στο αδιαίρετο του Εαυτού (Ατμάν) και του Όλου (Μπράχμα).
Η λέξη Βεντάντα (κορωνίδα των Βέντα) χρησιμοποιείται συνήθως για να δηλώσει την αρχαία φιλοσοφική παράδοση που υιοθέτησε και αναμόρφωσε ο Ινδός σοφός Σρι Σανκαρατσάρια. Ο Αντβαϊτά Βεντάντα διδάσκει την ριζική μη δυαδική θεώρηση ότι δεν υπάρχει τελικά καμιά διάκριση ανάμεσα στο Απόλυτο και στην σχετική πραγματικότητα (ή σχετικό σύμπαν). Σύμφωνα με αυτό το φιλοσοφικό σύστημα η ατραπός προς την θεία συνείδηση είναι η γνιάνα γιόγκα ή ατραπός της γνώσης, και ο στόχος είναι η τζιβανμούκτι, δηλαδή απελευθέρωση ενόσω ζει κανείς στον κόσμο. Από τους μεγαλύτερους σύγχρονους δασκάλους του Αντβαϊτά είναι ο σοφός Ραμάνα Μαχάρσι, ο Νισαργκαντάττα Μαχαράτζ και άλλοι. [Για μια σύντομη βιογραφία δείτε το Γλωσσάριο εδώ ].
Η δύναμη του μηνύματος του Νισαργκαντάττα Μαχαράτζ συνηχεί με την μοναδικότητα του σκοπού του: «Παράτησε όλα όσα έχεις διαβάσει και έχεις ακούσει και απλώς να ΕΙΣΑΙ. Εσύ, ως Απόλυτο, δεν είσαι ούτε αυτή η ‘‘κατάσταση του είμαι’’, αλλά προς το παρόν πρέπει να διαμένεις στην ‘‘κατάσταση του είμαι’’». Αυτό το λέει συνεχώς ξανά και ξανά. Αλλά η ίδια η επανάληψη της διδασκαλίας του έχει σημασία, γιατί έχουμε δομήσει ένα σκληρό κέλυφος γύρω από αυτό το ψευτο-εγώ για να το προστατεύσουμε: χρειάζεται συνεχές σφυροκόπημα για να σπάσει το κέλυφος. Το επαναληπτικό στιλ των διδασκαλιών του είναι μέρος της σοφίας του και ο δικός του τρόπος για την απόκτηση δεξιοτεχνίας.
Μας δίδαξε να ανακαλύπτουμε οι ίδιοι, να στοχαζόμαστε τα λόγια του και να αναρωτιόμαστε: «Μπορεί αυτό να είναι αλήθεια;» Είπε ότι πρέπει κανείς να ανακαλύψει τι είναι το σώμα, από πού προήλθε, να το μελετήσει με απόσπαση, να το παρατηρήσει χωρίς να το κρίνει. Σύντομα τότε καταλαβαίνει ότι είναι ένα ρομπότ το οποίο έχει προγραμματιστεί από άλλους. Πρέπει να στραφούμε προς τα μέσα, προς αυτό που μας επιτρέπει να γνωρίζουμε ότι υπάρχουμε, και να γίνουμε ένα με αυτό.
Αν διαμένουμε στην «κατάσταση του είμαι» (ή Συνείδηση, που είναι αγνή αγάπη), αυτή η ίδια η Συνείδηση θα μας δώσει όλες τις απαντήσεις. Αυτήν την στιγμή η Συνείδηση είναι αυτό που είμαστε, δηλαδή όχι η προσωπική Συνείδηση, αλλά η απρόσωπη, συμπαντική Συνείδηση. Με την πάροδο του χρόνου η Συνείδηση θα μας δείξει ότι δεν είμαστε ούτε καν αυτό, αλλά ότι είμαστε εκείνο το Αιώνιο Απόλυτο, αγέννητο και αθάνατο.
Εδώ παραθέτουμε μερικές σκέψεις του. Όταν διαβάσετε τα λόγια του, ίσως ανακαλύψετε σε αυτά τις ευλογιές του.
Ερωτών: Πώς βλέπει τον κόσμο ένας γνιάνι;
Μαχαράτζ: Ένας γνιάνι (γνώστης) έχει επίγνωση της πηγής και της αξίας της συνείδησης, αυτής της «αίσθησης του όντος», η οποία αναδύθηκε αυθόρμητα. Αυτή́ η ίδια η συνείδηση παίζει πολλούς ρόλους: μερικοί είναι ευχάριστοι, άλλοι δυσάρεστοι. Αλλά όποιοι κι αν είναι οι ρόλοι, ο γνιάνι είναι απλώς ο θεατής τους. Οι ρόλοι δεν έχουν καμιά επίδραση στον γνιάνι.
Όλα τα προβλήματά σου είναι προβλήματα σώματος-νου. Παρ’ όλα αυτά προσκολλάσαι στο σώμα. Επειδή ταυτίζεσαι με το σώμα-νου ακολουθείς ορισμένους ευγενικούς τρόπους έκφρασης όταν μιλάς. Εγώ όχι. Μπορεί να σε εκπλήξω· ίσως να μην μπορέσεις να δεχθείς αυτό που λέω. Δεν έχω καμιά αίσθηση αξιοπρέπειας.
Εσύ δεσμεύεσαι από τις αντιλήψεις και τις ιδέες σου. Στην πραγματικότητα αγαπάς μόνο αυτήν την αίσθηση του «εγώ»· κάνεις τα πάντα εξαιτίας της. Δεν εργάζεσαι για κανέναν, ούτε για το έθνος, παρά μόνο γι’ αυτήν την αίσθηση του «εγώ» το οποίο αγαπάς τόσο πολύ.
- / -
Ερωτών: Γιατί φυσιολογικά φαίνεται να θεωρούμε τον εαυτό μας σαν ξεχωριστό άτομο;
Μαχαράτζ: Οι σκέψεις σου σχετικά με την ατομικότητα, στην πραγματικότητα δεν είναι δικές σου σκέψεις· είναι συλλογικές σκέψεις. Εσύ νομίζεις ότι είσαι αυτός που έχει τις σκέψεις, ενώ στην πραγματικότητα οι σκέψεις προβάλλουν στην συνείδηση.
Καθώς η πνευματική μας γνώση μεγαλώνει, η ταύτισή μας με ένα ατομικό σώμα-νου μειώνεται και η συνείδησή μας επεκτείνεται σε συμπαντική συνείδηση. Η ζωτική δύναμη συνεχίζει να δρα, αλλά οι σκέψεις και οι πράξεις της δεν περιορίζονται πλέον σε ένα άτομο. Γίνονται το σύνολο της εκδήλωσης. Είναι σαν την δράση του αέρα – ο άνεμος δεν φυσάει για ένα συγκεκριμένο άτομο, αλλά για την συνολική εκδήλωση.
Ερωτών: Σαν άτομα μπορούμε να γυρίσουμε πίσω στην πηγή;
Μαχαράτζ: Όχι σαν άτομο· η γνώση του «είμαι» πρέπει να γυρίσει πίσω στην πηγή της.
- / -
Μαχαράτζ: Αυτός που έχει πλήρως διερευνήσει τον εαυτό του, αυτός που έφθασε να κατανοήσει, ποτέ δεν θα προσπαθήσει να παρέμβει στο παιχνίδι της συνείδησης. Δεν υπάρχει ένας δημιουργός με μια τεράστια διάνοια· όλο αυτό το παιχνίδι συνεχίζεται αυθόρμητα. Δεν υπάρχει διάνοια πίσω από αυτό, μην προσπαθείτε λοιπόν να επιβάλλετε την δική σας για να επιφέρετε κάποιες αλλαγές· αφήστε το ήσυχο. Η διάνοιά σας είναι ένα επακόλουθο προϊόν αυτής της διαδικασίας, επομένως πώς μπορεί η διάνοιά σας να αναλάβει την ευθύνη ή ακόμη και να εκτιμήσει ολόκληρη την δημιουργία; Ερευνήστε τον εαυτό σας· αυτός είναι ο σκοπός της ύπαρξής σας.
Η πνευματικότητα δεν είναι τίποτε περισσότερο από την κατανόηση αυτού του παιχνιδιού της συνείδησης – προσπαθήστε να ανακαλύψετε τι είναι αυτή η απάτη, αναζητώντας την πηγή της.
- / -
Μαχαράτζ: Τελικώς πρέπει να προχωρήσει κανείς πέραν της γνώσης, αλλά η γνώση πρέπει να έλθει και η γνώση μπορεί να έλθει μέσω συνεχούς διαλογισμού. Με τον διαλογισμό η γνώση του «είμαι» βαθμιαία εγκαθίσταται και συγχωνεύεται με την συμπαντική γνώση και έτσι γίνεται απόλυτα ελεύθερη, σαν τον ουρανό ή το διάστημα.
Εκείνοι που έρχονται εδώ με την ιδέα να αποκτήσουν γνώση, ακόμη και πνευματική γνώση, έρχονται εδώ σαν άτομα που προσδοκούν να πάρουν κάτι: αυτή είναι η πραγματική δυσκολία. Ο αναζητητής πρέπει να εξαφανιστεί.
Όταν γνωρίζεις την αληθινή σου φύση η γνώση του «είμαι» παραμένει, αλλά αυτή η γνώση είναι περιορισμένη. Δεν είναι δυνατόν για σένα να αποκτήσεις γνώση· εσύ είσαι η γνώση. Είσαι αυτό που αναζητάς.
Η αληθινή σου ύπαρξη υπάρχει πριν από την εμφάνιση οποιασδήποτε ιδέας. Μπορείς εσύ, ως αντικείμενο, να κατανοήσεις κάτι που υπήρχε πριν από την εμφάνιση μιας ιδέας; Όταν απουσιάζει η συνείδηση, υπάρχει καμιά απόδειξη για την ύπαρξη οποιουδήποτε πράγματος; Η ίδια η συνείδηση είναι νους, είναι σκέψη, είναι όλα τα φαινόμενα, όλη η εκδήλωση. Η κατανόηση αυτή σημαίνει να είσαι νεκρός όσον αφορά το «είμαι το σώμα», ενόσω είσαι ζωντανός. Αυτό το είδος γνώσης έρχεται μόνο σε σπάνια περίπτωση και είναι γνώση πολύ ανεπαίσθητου είδους, όπου δεν είναι αναγκαία καμιά προσπάθεια· στην πραγματικότητα η ίδια η προσπάθεια είναι εμπόδιο. Είναι ενορατική κατανόηση.
- / -
Μαχαράτζ: Πώς έφθασα στην αλήθεια ότι παραμένω αιώνια; Διαλογιζόμενος πάνω στον διαλογιζόμενο, συγχωνεύοντας την «κατάσταση του είμαι» μέσα στην «κατάσταση του είμαι». Μόνο τότε κατανόησα τι είναι η αληθινή μου φύση. Οι μεγάλοι σοφοί διαλογίζονταν με τον ίδιο τρόπο. Κανένας δεν μου είπε πώς να το κάνω. Δεν αναζητώ αυτήν την γνώση εξωτερικά. Φύτρωσε μέσα μου.
- / -
Μαχαράτζ: Πηγαίνετε βαθιά στην έννοια του «είμαι» και θα βρείτε [τον αληθινό εαυτό σας]. Πώς βρίσκετε ένα πράγμα που λησμονήσατε ή ξεχάσατε; Το κρατάτε στον νου σας μέχρι να το θυμηθείτε. Η αίσθηση της ύπαρξης ή το «είμαι» είναι η πρώτη που αναδύεται. Ρωτήστε τον εαυτό σας από πού έρχεται ή απλά παρακολουθήστε την ήρεμα. Όταν ο νους μένει στο «Είμαι» χωρίς να κινείται, μπαίνετε σε μια κατάσταση που δεν μπορεί να περιγραφεί αλλά μπορεί να βιωθεί. Το μόνο που χρειάζεται να κάνετε, είναι να δοκιμάσετε ξανά.
- / -
Μαχαράτζ: Οτιδήποτε μπορεί να θεωρήσετε ως "αυτό" ή "εκείνο", δεν μπορεί να είναι ο εαυτός σας. Σίγουρα, δεν μπορείτε να είστε «κάτι» άλλο. Δεν είστε τίποτε αντιληπτό ή φανταστικό. Ωστόσο, χωρίς εσάς δεν μπορεί να υπάρχει ούτε αντίληψη ούτε φαντασία. Παρατηρείτε το συναίσθημα της καρδιάς, την σκέψη του νου, το σώμα που ενεργεί: η ίδια η πράξη της αντίληψης δείχνει ότι δεν είστε αυτό που αντιλαμβάνεστε. Μπορεί να υπάρχει αντίληψη, εμπειρία χωρίς εσάς;
- / -
Μαχαράτζ: […] Δεν βλέπω καμία διαφορά ανάμεσα σε εσάς και σε εμένα. Η ζωή μου είναι μια διαδοχή συμβάντων, όπως και η δική σας. Απλώς είμαι αποσπασμένος και βλέπω την παροδική παράσταση ως παροδική παράσταση, ενώ εσείς κολλάτε στα πράγματα και μετακινείστε μαζί τους.
- / -
Μαχαράζ: Ο νους, από την φύση του, χωρίζει και αντιπαραθέτει. Μπορεί να υπάρχει κάποιος άλλος νους, ο οποίος ενώνει και εναρμονίζει, ο οποίος βλέπει το σύνολο στο μέρος και το μέρος ως πλήρως συνδεδεμένο με το σύνολο;
Ερωτών: Ο άλλος νους – πού να τον ψάξω;
Μαχαράτζ: Προχωρώντας πέρα από τον περιοριστικό, διαχωριστικό και αντιτιθέμενο νου. Στο τέλος της ψυχικής διαδικασίας όπως την γνωρίζουμε. Όταν τελειώσει αυτή, εκείνος ο νους γεννιέται.
Ερωτών: Σε εκείνον τον νου, το πρόβλημα της χαράς και της θλίψης δεν υπάρχει πια;
Μαχαράτζ: Όχι όπως τα γνωρίζουμε, ως επιθυμητά ή αποτρεπτικά. Καταλήγει μάλλον σε ζήτημα αγάπης που αναζητά έκφραση και συναντά εμπόδια. Ο περιεκτικός νους είναι η αγάπη στην δράση, η μάχη ενάντια στις περιστάσεις, αρχικά απογοητευμένη, τελικά νικηφόρα.
Ερωτών: Μεταξύ του πνεύματος και του σώματος, είναι η αγάπη που παρέχει την γέφυρα;
Μαχαράτζ: Τι άλλο; Ο νους δημιουργεί την άβυσσο, η καρδιά την διασχίζει.
- / -
Mαχαράτζ: Γνωρίζουμε τον εξωτερικό κόσμο των αισθήσεων και των ενεργειών, αλλά για τον εσωτερικό μας κόσμο των σκέψεων και των συναισθημάτων γνωρίζουμε ελάχιστα. Ο πρωταρχικός σκοπός του διαλογισμού είναι να συνειδητοποιήσουμε και να εξοικειωθούμε με την εσωτερική μας ζωή. Ο απώτερος σκοπός είναι να φτάσουμε στην πηγή της ζωής και της συνείδησης.
Παρεμπιπτόντως η άσκηση του διαλογισμού επηρεάζει βαθιά τον χαρακτήρα μας. Είμαστε σκλάβοι αυτού που δεν γνωρίζουμε. Αντιθέτως είμαστε κύριοι εκείνου που γνωρίζουμε. Οποιαδήποτε κακία ή αδυναμία ανακαλύπτουμε στον εαυτό μας και κατανοούμε τα αίτια και την λειτουργία της, την ξεπερνάμε με την ίδια την γνώση. Το ασυνείδητο διαλύεται όταν μπαίνει στο συνειδητό. Η διάλυση του ασυνείδητου απελευθερώνει ενέργεια. Ο νους αισθάνεται επαρκής και γίνεται ήρεμος. […] Όταν ο νους είναι ήρεμος, αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας ως αγνό αυτόπτη μάρτυρα. Αποσυρόμαστε από την εμπειρία και αυτόν που έχει την εμπειρία και μένουμε παράμερα με καθαρή επίγνωση, η οποία είναι ανάμεσα και πέρα από τα δύο.
- / -
Ερωτών: Χρησιμοποιείτε τις λέξεις «επίγνωση» και «συνείδηση». Δεν είναι το ίδιο;
Mαχαράτζ: Η επίγνωση είναι αρχέγονη. είναι η αρχική κατάσταση, χωρίς αρχή, ατελείωτη, αδικαιολόγητη, χωρίς στήριξη, χωρίς μέρη, χωρίς αλλαγή. Η συνείδηση είναι σε επαφή, μια αντανάκλαση σε μια επιφάνεια, μια κατάσταση δυαδικότητας. Δεν μπορεί να υπάρξει συνείδηση χωρίς επίγνωση, αλλά μπορεί να υπάρχει επίγνωση χωρίς συνείδηση, όπως στον βαθύ ύπνο. Η επίγνωση είναι απόλυτη, ενώ η συνείδηση σχετίζεται με το περιεχόμενό της. Η συνείδηση είναι πάντα κάτι. Η συνείδηση είναι μερική και μεταβαλλόμενη, η επίγνωση είναι ολική, αμετάβλητη, ήρεμη και σιωπηλή. Και είναι η κοινή μήτρα κάθε εμπειρίας.
Ερωτών: Πώς περνά κανείς πέρα από την συνείδηση, στην επίγνωση;
Mαχαράτζ: Εφόσον η επίγνωση καθιστά δυνατή την συνείδηση, υπάρχει επίγνωση σε κάθε κατάσταση συνείδησης. Επομένως, η ίδια η συνείδηση ότι είσαι συνειδητός είναι ήδη μια κίνηση μέσα στην επίγνωση. Το ενδιαφέρον για την ροή της συνείδησης, σας οδηγεί στην επίγνωση. Δεν είναι μια νέα κατάσταση. Αναγνωρίζεται αμέσως ως η πρωταρχική, βασική ύπαρξη, που είναι η ίδια η ζωή, και επίσης η αγάπη και η χαρά.
Ερωτών: Εφόσον η πραγματικότητα είναι πάντα μαζί μας, σε τι συνίσταται η αυτοπραγμάτωση;
Μαχαράτζ: Η πραγμάτωση είναι το αντίθετο της άγνοιας. Το να θεωρείς τον κόσμο ως αληθινό και τον εαυτό σου ως απατηλό είναι άγνοια. Είναι η αιτία της θλίψης. Το να γνωρίζει κανείς τον εαυτό ως την μοναδική πραγματικότητα και οτιδήποτε άλλο ως προσωρινό και παροδικό είναι ελευθερία, ειρήνη και χαρά. Όλα είναι πολύ απλά. Αντί να βλέπετε τα πράγματα όπως τα φαντάζεστε, μάθετε να τα βλέπετε όπως είναι. Είναι σαν να καθαρίζεις έναν καθρέφτη. Ο ίδιος καθρέφτης που σας δείχνει τον κόσμο όπως είναι, θα σας δείξει επίσης το δικό σας πρόσωπο. Η σκέψη «είμαι» είναι το πανί για το καθάρισμα. Χρησιμοποιήσε το.
- / -
Περισσότερες διδασκαλίες υπάρχουν εδώ.
Ένας ‘Χάρτης της Συνείδησης’ [στα Αγγλικά] παρουσιάζεται εδώ
