Δυτική Παράδοση
Στις απαρχές του κόσμου, η ανθρώπινη σοφία εκδηλώθηκε στα ανατολικά μέρη της γης· και οι λαοί που αποίκισαν και έκτισαν τις πρώτες πόλεις στις ακτές της Μεσογείου και στις κοιλάδες της Μεσοποταμίας στράφηκαν προς την Ανατολή αναζητώντας τη γνώση των παλαιότερων ανθρώπινων φυλών. Οι κάτοικοι της Δύσης ζούσαν στην άγνοια και στο σκοτάδι και αυτοί που αναζητούσαν το φως ταξίδευαν στις Ανατολικές χώρες. Στην αστρονομία, υπάρχει η ίδια ιδιαιτερότητα σε σχέση με την πορεία του φωτός. Η γη περιστρέφεται γύρω από τον άξονά της από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Αλλά ο ήλιος ανατέλλει στο τελευταίο αυτό σημείο, και ενώ το ανατολικό ημισφαίριο απολαμβάνει το φως της ημέρας, οι δυτικές περιοχές της γης είναι τυλιγμένες στο σκοτάδι, έως ότου με την ημερήσια περιστροφή της γης, λούζονται κι αυτές στο φως και υπόκεινται στην επιρροή των φωτεινών ακτίνων της ηλιακής σφαίρας. Λέγεται ότι ακόμη και οι ψυχές παρασύρονται από την περιστροφή της γης και επομένως κάθε φορά ενσαρκώνονται σε δυτικότερα μέρη.
Από την κοσμολογία στη φιλοσοφία
Η φιλοσοφία ανάμεσα στους Έλληνες αναδύθηκε σιγά-σιγά από το θρησκευτικό δέος και έγινε απορία σχετικά με τις αρχές και τα στοιχεία του φυσικού κόσμου. Αλλά καθώς τα πρώτα ελληνικά φύλα εγκατέλειπαν όλο και περισσότερο τη νομαδική και την αγροτική ζωή και συγκεντρώνονταν σε πόλεις, το ενδιαφέρον τους μετατοπίστηκε από τη φύση σην κοινωνική ζωή· τα ζητήματα σχετικά με τη νομοθεσία, τα ήθη και την πολιτική ήταν πλέον υψίστης σημασίας γι’ αυτούς. Οι κοσμολογικές θεωρίες των Ιώνων σοφών παραχώρησαν τη θέση τους στην ηθική και στην πολιτική και τα ερωτήματα που έθετε ο Σωκράτης και κάποιοι επιφανείς σοφιστές οδήγησαν στις σπουδαίες και πιο θεμελιωμένες θεωρίες του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη.
Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον το γεγονός ότι γύρω στο 600 π.Χ. μια ομάδα σοφών εμφανίστηκε στον κόσμο, όπως ο Πυθαγόρας στην Ελλάδα, ο Λάο Τσε στην Κίνα και ο Βούδας στη Βόρεια Ινδία. Στη μεγάλη Ελλάδα, ιδιαίτερα, υπήρχε η σχολή του Πυθαγόρα που συνδεόταν στενά με την εσωτερική διδασκαλία των Ορφικών. Φυσικά είναι αδύνατο να διεισδύσουμε βαθύτερα στα ορφικά μυστήρια και στη μυστική διδασκαλία του Πυθαγόρα. Τα λίγα που γνωρίζουμε είναι τα Χρυσά Έπη του, οι κανόνες για τη σιωπή και η διαίρεση της σχολής του σε δύο ομάδες μυημένων.
--------------------------------------------
Η Δυτική μυστηριακή παράδοση είναι εκείνο το σύνολο των διδασκαλιών και πρακτικών που αναπτύχθηκαν στις Δυτικές χώρες και στις οποίες περιλαμβάνονται η γνώση των αρχαίων μυστηριακών σχολών και των χαμένων τώρα παραδόσεων, όπως οι κελτικές, οι πυθαγόρειες, οι μιθραϊκές και οι δρυιδικές. Σε αντίθεση με τις διδασκαλίες της Ανατολής, η οποία εστιάζεται στη φώτιση και στην απελευθέρωση από τις πλάνες των αισθήσεων και των περιορισμών του χρόνου, η Δυτική μυστηριακή παράδοση τονίζει τη σύνδεση με τον φυσικό κόσμο και τη διερεύνηση του μυστηριώδους στοιχείου του χρόνου. Αρχικά αποκαλύφθηκε στο πλατύ κοινό μέσω των Ερμητικών, που θεωρούνται ως βάσεις και θεμέλιο του μεταγενέστερου Ροδοσταυρισμού. Στις μέρες μας όμως ο εσωτερισμός γνωρίζει μια τεράστια αναβίωση μέσα από το κίνημα της Νέας Εποχής.
-------------------------------------
Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία τα μυστήρια απέκτησαν μεγαλύτερη σπουδαιότητα, καθώς οι αναζητητές της αλήθειας δεν έμεναν πλέον ικανοποιημένοι με την επίσημη ρωμαϊκή θρησκεία. Υπήρχαν τα μυστήρια του Διονύσου, της Εκάτης, της Μεγάλης Μητέρας Κυβέλης και του Σέραπη. Και την ίδια στιγμή η λατρεία της Ίσιδας διαδιδόταν σταθερά και επέζησε για μεγάλο χρονικό διάστημα, παρά την εμφάνιση του χριστιανισμού. Υπήρχαν επίσης αρκετοί χριστιανοί, οι οποίοι επιθυμούσαν να προχωρήσουν πέρα από την απλή πίστη και αναζήτησαν τη Γνώση, η οποία θα τους έδινε απαντήσεις στα φλέγοντα ζητήματα σχετικά με όλα τα πνευματικά και οντολογικά προβλήματα. Σε αυτές τις δοξασίες των Γνωστικών βρίσκει κανείς αιγυπτιακά, περσικά, ελληνικά και άλλα στοιχεία. Σχετικά με τη μυητική όψη της Γνώσης, οι Γνωστικοί, είχαν μυητικά τυπικά, μυστήρια, μαγικές φόρμουλες, συνθήματα, σημάδια αναγνώρισης κ.λπ. Φυσικά δεν θα πρέπει να παραλείψουμε να αναφέρουμε την θρησκεία του ηλιακού θεού Μίθρα, που έφεραν οι λεγεωνάριοι από την Περσία στη Ρώμη. Οι μύστες του Μιθραϊσμού που συνήθως συναντιόνταν σε σπήλαια είχαν επίσης μυστικά σημάδια αναγνώρισης και μια ιεραρχία με επτά βαθμούς μυημένων.
Όταν τα μαύρα σύννεφα της σχεδόν πλήρους άγνοιας συσκότισαν την Ευρώπη για πολλούς αιώνες κατά τον Μεσαίωνα, οι ομάδες των Γνωστικών, των Εσσαίων και μια μικρή αδελφότητα στη Γαλλία, αυτή των Αλβιγηνών, σιωπηλά αλλά θαρραλέα συνέχιζαν την εσωτερική διδασκαλία.
Ναΐτες και Ιππότες της Στρογγυλής Τράπεζας
Και τώρα φθάνουμε στους Ναΐτες ιππότες, που ήταν αρχικώς ένα στρατιωτικό σώμα το οποίο κατά τη διάρκεια των Σταυροφοριών ήλθε σε επαφή με τους Άραβες μύστες και δασκάλους των σούφι. Από αυτήν την πηγή ήρθε γνώση της Καμπάλα, καθώς και οι κάρτες Ταρώ. Ο εσωτερισμός των Ναϊτών είναι ακόμη ένα αίνιγμα. Ξέρουμε ότι ήταν ένα πολύ διάσημο Τάγμα, που ιδρύθηκε το 1117 για την προστασία των προσκυνητών στους Αγίους Τόπους. Η τραγική ιστορία του τέλους του από τον Πάπα και τον ζηλόφθονο βασιλιά Φίλιππο είναι γνωστή· μια σκοτεινή κηλίδα στην ιστορία της Δύσης.
Η αυγή του χριστιανισμού έφερε στη φιλοσοφία καινούργιες θεωρήσεις. Ο Άγ. Αυγουστίνος (354-430) αλλά και οι Πατέρες της Εκκλησίας χρησιμοποιούσαν τέτοιες πηγές της ελληνικής παράδοσης για να επιλύσουν προβλήματα της δημιουργίας, της πίστης, της λογικής, και της αλήθειας. Οι νέες μεταφράσεις των αρχαίων κλασικών κατά τον 12ο αιώνα, έκαναν ένα μεγάλο μέρος της φιλοσοφίας του Αριστοτέλη προσιτό και προετοίμασαν το έδαφος για τις μεγάλες θεολογικές θεωρίες του 13ου αιώνα, κυρίως εκείνες των σχολαστικών φιλοσόφων, δηλαδή του Μποναβεντούρα (γ. 1217 έως 1274), του Μεγάλου Αλβέρτου (γ. 1200-80), του Θωμά Ακινάτη, του Ρότζερ Μπέικον (γ. 1220 - 92), και του Ιωάννη του Σκότου (γ. 1266-1308). Το τέλος του Μεσαίωνα γνώρισε μια νέα ανθοφορία των αντίθετων τάσεων με τον νομιναλισμό του Γουίλιαμ του Όκαμ (1287- 1347) και τον μυστικισμό του Μάιστερ Έκχαρτ.
Στην Ιταλία βρίσκουμε τον Δάντη (1265-1321), ο οποίος έχει χαρακτηριστεί ως «ο διασημότερος μυημένος του Μεσαίωνα». Ήλθε σε άμεση αντιπαράθεση με τον παπισμό και φαίνεται ότι έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στις μυστικές κοινωνίες της εποχής του. Μετά από έναν αιώνα ο Λορέντσο των Μεδίκων ίδρυσε την Ακαδημία της Φλωρεντίας. Οι Μαρσίλιο Φιτσίνο, Λεονάρντο ντα Βίντσι, Πίκο ντέλα Μιράντολα και Δημήτριος Χαλκοκονδύλης ήταν μερικά από τα πιο γνωστά μέλη της Ακαδημίας των Μεδίκων.
Φθάνουμε τώρα σε έναν από τους πιο όμορφους θρύλους του Μεσαίωνα, τον θρύλο του Αγίου Δισκοπότηρου. Το Δισκοπότηρο είναι το ιερό κύπελο που, σύμφωνα με τον μύθο, είχε χρησιμοποιηθεί κατά τη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου. Μπορεί να βρεθεί σε έναν μεγάλο αριθμό θρύλων του Μεσαίωνα που ασχολούνται με την «αναζήτηση του Αγίου Δισκοπότηρου», δηλαδή με την αναζήτηση της χαμένης σοφίας. Μέσα από τον θρύλο αυτόν πρέπει να εξετάσουμε και την την περίφημη ιστορία του Βασιλιά Αρθούρου, του Μέρλιν και της αδελφότητας των Ιπποτών της Στρογγυλής Τράπεζας.
Θα πρέπει επίσης να αναφέρουμε ως μυητική οργάνωση, τους αλχημιστές, ένα κίνημα που καταδικαζόταν πάντα από την Εκκλησία. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε βέβαια την απόκρυφη διδασκαλία της Καμπάλα. Αυτός ο εβραϊκός εσωτερισμός είχε τις ρίζες του στην αιγυπτιακή παράδοση και στις θεωρίες των Γνωστικών.
Ανάμεσα στις πολλές μυστικές οργανώσεις του μεσαίωνα συναντάμε επίσης τις λεγόμενες Συντεχνίες, στους κόλπους των οποίων εκτελούνταν διάφορες μυητικές τελετές. Οι αρχαίοι διονυσιακοί τεχνίτες εμφανίστηκαν τώρα με τη μορφή συντεχνιών των οικοδόμων, που έκτισαν τους καθεδρικούς ναούς και πολλά βασιλικά παλάτια. Ήταν γνωστοί ως μύστες της βασιλικής τέχνης, όπως ονομαζόταν τότε η αρχιτεκτονική. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η Πυθαγόρεια εσωτερική γεωμετρία είχε διαβιβαστεί από την αρχαιότητα στους διονυσιακούς τεχνίτες και από εκεί στις αδελφότητες των οικοδόμων· ένα τυπικό μύησης στη γεωμετρία πέρασε από γενιά σε γενιά και διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο. Από αυτούς τους δάσκαλους των οικοδόμων, από εκείνον τον αποκαλούμενο «λειτουργικό τεκτονισμό», ήλθε σε ύπαρξη ο σύγχρονος θεωρητικός τεκτονισμός.
Οι Ροδόσταυροι
Κατά τη διάρκεια του δέκατου τέταρτου αιώνα, λίγοι μορφωμένοι άνδρες συγκεντρώθηκαν γύρω από μια μυστηριώδη φυσιογνωμία που ονομαζόταν Κρίστιαν Ροζενκρόιτς. Η ομάδα αυτή ήταν σημαντική γιατί αναβίωσε ορισμένες αρχαίες διδασκαλίες και υιοθέτησε ως έμβλημά της το Ρόδο και τον Σταυρό. Αυτό, καθώς και ένα άλλο από τα σύμβολά της, ο πελεκάνος που τρέφει τα μικρά του με το αίμα της καρδιάς του, η υπέρτατη θυσία, χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα. Λέγεται ότι η βασική πηγή έμπνευσης του εσωτερικού κινήματος των Ροδόσταυρων αναπτύχθηκε από τους μαθητές του Παράκελσου, του οποίου η θεωρία είναι γνωστή με το όνομα «Πανσοφία». Ο Νικολά Φλαμέλ, ο Γιάκοβ Μπαίμε, ο Κομένιος, ο Τζον Ντη, ο Γιόχαν Βαλεντίν Αντρέα και ο κόμης Καλιόστρο ήταν μερικά από τους πιο διάσημους Ροδόσταυρους.
--------------------------------------------
Τα μυστήρια της Αιγύπτου και της Περσίας έφθασαν στην Ευρώπη μέσω των Ναϊτών και των Ροδόσταυρων. Ένας από τους πραγματικά μεγάλους διανοητές της μυστικής αδελφότητας, στην πραγματικότητα, το πνεύμα που κινούσε όλο το Έργο, ήταν ο σερ Φράνσις Μπέικον (1561-1626). Σε πολλά απόκρυφα κείμενα τονίζεται η πνευματική επιρροή του σερ Φράνσις Μπέικον και σε ορισμένα από αυτά λέγεται ότι σε προηγούμενες ενσαρκώσεις ήταν ο Ρότζερ Μπέικον (1214-1292), ο διάσημος Ούγγρος Χουνιάντι Γιάνος (1387-1456), ο Κρίστιαν Ροζενκρόιτς (14ος αιώνας) και πολύ αργότερα ο, πρίγκιπας Ρακότσκυ της Ουγγαρίας (1696-1784), γνωστός και ως ο Κόμης του Αγίου Γερμανού, και υπάρχουν και εκείνοι που πιστεύουν ότι είναι στην πραγματικότητα ένας από τους διδασκάλους της μυστικής Ιεραρχίας.
-----------------------------------------
Ο πιο διάσημος συγγραφέας του Τάγματος των Ροδόσταυρων είναι ο Άγγλος Μεγάλος Διδάσκαλος δρ. Ρόμπερτ Φλουντ. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι αυτή η διδασκαλία είναι ένα τεράστιο σύστημα Θεοσοφίας και Εσωτερικού Χριστιανισμού, έντονα επηρεασμένο από τον Ερμητισμό, την Καμπάλα, τον Νεοπλατωνισμό και τον Γνωστικισμό, μια μεγάλη σύνθεση όπου συνενώνονται τα ίχνη και οι ιδέες όλων των μυστικών παραδόσεων του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης.
Σύγχρονος Εσωτερισμός
Δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε να αναφέρουμε διάφορα εσωτερικά κινήματα όπως της Θεοσοφικής Εταιρείας, που αρχικά ιδρύθηκε από την Έλενα Πέτροβνα Μπλαβάτσκυ, τις διδασκαλίες της Άγκνι Γιόγκα και εκείνες του Θιβετιανού Δασκάλου Τζβαλ Κουλ, που γράφηκαν από την Αλίκη Μπαίηλυ.
Στην Πραγματεία επί των Επτά Ακτίνων ο Θιβετανός λέει: «Η διδασκαλία που έχει σχεδιαστεί από την Ιεραρχία για να προετοιμάσει τη Νέα Εποχή διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες: (1) Προπαρασκευαστική, (1875-1890), που δόθηκε και γράφηκε από την Ε. Μπλαβάτσκυ. (2) Ενδιάμεση, (1919-1949), που καταγράφηκε από την Aλίκη Μπαίηλυ και (3) αποκαλυπτική, που θα δοθεί στο μέλλον».
Πολλές είναι οι συνεισφορές για τη δημιουργία του Κινήματος της Νέας Εποχής. Επιστήμονες και φιλόσοφοι, αποκρυφιστές και εσωτεριστές συνέβαλαν στο θεωρητικό πλαίσιό της. Η σημαντικότηερη όμως συμβολή είναι η ριζοσπαστική και σε μεγάλο βαθμό ανατρεπτική διδασκαλία του Δον Χουάν, γραμμένη από τον Κάρλος Καστανέντα.